ISO 9000:2000 REVIZIJA I TRANZICIJA
ISO 9000:2000 REVISION AND TRANSITION
JUSK Nacionalna Konvencija, 2000.god., Beograd
Zvezdan Marković, dipl. maš. inž., Industrija Motora Rakovica, Beograd
Sofija Đurđević, dipl. el. inž., YUQS, Beograd
Rezime: U skladu sa preporukom ISO organizacije, Tehnicki komitet TC 176 se, nakon neznatne revizije 1994.god., sredinom 1997.god. upustio u pripremu ozbiljnije revizije standarda ISO 9000 za 2000.god. Nakon definisanja ciljeva i postavljanja principa, razradjen je i detaljan plan verifikacije i validacije potpuno u skladu sa prirodom samih standarda. Ovaj rad je posvecen tumacenju prirode revizije, nacinu njenog sprovodjenja i nacinu prilagodjavanja reviziji za pojedine zainteresovane strane.
Ključne reči: ISO 9000, revizija, tranzicija, priroda, principi
Summary: Following ISO organisation recommendation, Techical Comitee TC 176, after small 1994 revision started serious revision process of ISO 9000 standards for the year of 2000. After aim and principles establishing, Comitee also establish verification and validation plan and program, following standard nature itself. This paper explains revision nature and ways of transition for all interested partys.
Key words: ISO 9000, revision, transition, nature, pronciples
1. UVOD
Standardi ISO 9000 su serija medjunarodnih standarda sistema upravljanja kvalitetom sa uputstvima. Od njihovog prvog emitovanja 1987.g. zasluzili su globalnu reputaciju osnove za uspostavljanje sistema upravljanja kvalitetom. Tri postojeca standarda ISO 9001, 9002 i 9003 su siroko korisceni za sertifikovanje, tj. ocenjivanje preko trece strane. Ovo je rezultiralo sertifikovanjem preko 200 000 firmi sirom sveta, i sa jos vecim brojem onih koji su u procesu uvodjenja.
Posto ISO protokol zahteva preispitivanje nakon svakih 5 godina radi potvrdjivanja, revizije ili povlacenja, tekuca verzija iz 1994.g. se upravo revidira od strane Tehnickog komiteta ISO/TC 176 radi emitovanja revizije 2000.g.Tekuca familija standarda ISO 9000, koja obuhvata preko 20 standarda, bice objedinjena u samo 3 standarda:
ISO 9000: Sistemi upravljanja kvalitetom, Osnove i recnik
ISO 9001: Sistemi upravljanja kvalitetom, Zahtevi
ISO 9004: Sistemi upravljanja kvalitetom, Vodic za poboljsanje perfomansi
koje ce podrzati manji broj standarda, tehnickih izvestaja i brosura.Bice samo jedan standard sa zahtevima, ISO 9001, koji ce zameniti postojeca tri ISO 9001, 9002 i 9003. Standard ISO 9004 ce biti standard koji ce voditi organizacije preko za ISO 9001 ka poboljsanju perfomansi organizacije i cinice jedinstven par sa ISO 9001 sa istim sekvencama i oznacavanjem. Ovaj standard ce biti kompatibilan sa standardima za ocuvanje zivotne sredine, jednako primenljiv za male i velike organizcije u privatnom ili javnom sektoru i jednako primenljiv u proizvodnom, usluznom i softverskom polju.
Novi ISO 9001 je razvijan na procesnom modelu i uz koriscenje 8 principa upravljanja kvalitetom koji omogucavaju ocenjivanje poslovne izvrsnosti i uz naglasavanje zadovoljstva kupca. ISO 9004 koristi isti procesni model i principe upravljanja kvalitetom, ali naglasava zadovoljenje potreba ostalih zainteresovanih strana kroz zadovoljstvo kupca. Revizija obuhvata evoluciju prakse upravljanja kvalitetom ali zadrzava sustinske elemente tekuceg izdanja (1994).
Raspolozive su jasne informacije o procesu revizije zbog znacaja ove revizije i njenih implikacija na organizacije sirom sveta. Organizacije moraju biti obazrive sa koriscenjem informacija koje nisu potekle zvanicno od ISO organizacije ili nacionlnog tela za standardizaciju jer proces usaglasavanja jos nije zavrsen. Informacije ce se periodicno osvezavati kako napreduje proces kroz faze: draft komiteta (CD), draft medjunarodni standard (DIS), i konacno izdanje samih standarda. Pripremljena su i uputstva za organizacije koja su trenutno sertifikovane.
2. PRINCIPI
Kao sto je napomenuto u uvodu, novi ISO standardi su bazirani na procesnom modelu, uz koriscenje 8 principa upravljanja kvalitetom. Obzirom na sustinski znacaj ovih principa, koje je razradila radna grupa WG 15, u okviru podkomiteta SC2 Tehnickog komiteta TC 176 ponudicemo njihovo tumacenje kroz jednu uporednu tabelu. Tabela u prilogu 1 nudi spisak i opis samih principa, ali takodje nudi uporedni opis nacina na koji su ovi principi primenjeni u aktuelnom i novom standardu ISO 9000.
Primetna je ostra trzisna orjentacija kroz orjentaciju na kupca ali i saradnju i partnerstvo sa podisporuciocima, uz zahtevano liderstvo rukovodstva koje, sistemskim pristupom, donosi odluke na osnovu analize prikupljenih informacija, siroku ukljucenost zaposlenih koji, kroz procesni pristup, donose povratno stalna poboljsanja.
Razradom ovih prncipa kroz zahteve u samom standarde postizu se, kroz zadovoljenje kupaca, koristi za sve zainteresovane strane, cime se revizija standarda usmerava u pravcu TQM modela tj. americkog MB i evropskog EFQM modela poslovne izvrnosti.
3. MODEL TRANZICIJE
Obzirom na moguca razlicita tumacenja tranzicije, radna grupa WG 18 podkomiteta SC2 Tehnickog komiteta TC 176 izdala je normu „Vodic za planiranje tranzicije“ u maju 1999.god. Norma nudi tumacenja perioda koegzistencije standarda, kao i tumacenje obaveza i rokova za grupe zainteresovanih strana starih i novih korisnika.
U prilogu 2 nalazi se tabela sa osnovnim modelom tranzicije.
U procesu tranzicije se, prema modelu, ocekuje najbrze reagovanje od predavaca i konsultanata, potom od nacionalnih tela za standardizaciju, koja inace ucestvuju u procesu verifikacije i validacije standarda i na kraju od sertifikacionih tela i sertifikovanih organizacija.
4. ZAKLJUCAK
U skladu sa preporukom 5-godisnje revizije, standardi ISO 9000 se krajem ove godine primicu svojoj DIS fazi. Ocekuje se da ce se komentari, u okviru programa validacije za CD2 fazu, objediniti na septembarskom sastanku Tehnickog komiteta TC 176 u San Francisku, nakon cega ce biti emitovan Draft International Standard ISO 9000:2000.
Standardi su doziveli ozbiljne modifikacije, formalne i sustinske prirode. Formalno je uspostavljen procesni model i jedinstvo poglavlja izmedju ISO 9001 i ISO 9004. Sustinski je, primenom usvojenih principa, doslo do zaostravanja zahteva oko upravljanja organizacijom, ukljucenosti zaposlenih itd. interno, i ostre trzisne orjentacije eksterno. Sustinski se revizija standarda krece u pravcu MB i EFQM modela poslovne izvrsnosti.
Nacin prilagodjavanja novim standardima je takodje precizno uredjen za sve zainteresovane strane.
LITERATURA
ISO/TC/SC2/N376 „Principi upravljanja kvalitetom i njihova primena”
ISO/TC/SC2/N439 „Vodic za planiranje tranzicije”
Malcolm Baldrige National Quality Award, Criteria for Perfomance Exellence
The EFQM Exellence Model
